Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) - objawy, leczenie

Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) inaczej gościec stawowy to przewlekła choroba autoimmunologiczna tkanki łącznej. Zaburzenia immunologiczne charakteryzują się tym, że układ odpornościowy  sam atakuje organizm, z niewyjaśnionych przyczyn. RZS najczęściej dotyka średnie i małe stawy rąk  i nóg, a dodatkowo powoduje silny ból stawów. Proces zapalny, który pojawia się w wyżej wymienionych obszarach, atakuje błonę maziową, klatki maziowe i pochewki ścięgniste. Taki stan prowadzi do deformacji stawów, przykurczy, zmniejszenia ruchomości, a w konsekwencji do ograniczeń ruchowych. Niestety osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów mają problem z wykonywaniem codziennych czynności. A co więcej, oprócz stawów choroba może także zaatakować płuca, nerki, wzrok czy układ krążenia.

Ciekawostką jest, że na reumatoidalne zapalenia stawów zdecydowanie częściej zapadają kobiety. Okazuje się, że może być to spowodowane zmianami hormonalnymi zachodzącymi w czasie ciąży, karmieniem piersią czy menopauzą. Ta przewlekła choroba zapalna przypada zazwyczaj na okres od 35. do 50. roku życia. W tym czasie u pacjentów można zaobserwować zaostrzenia i remisje RZS. W niektórych przypadkach może pojawić się też gorączka reumatyczna.

Reumatoidalne zapalenie stawów - przyczyny

Tak naprawdę przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie zostały do końca poznane. Lekarze jednak zgodnie twierdzą, że na ryzyko zachorowania ma wpływ współistnienie wielu czynników. Wymieniamy wśród nich:

• płeć - okazuje się, że kobiety są trzy razy bardziej narażone na zachorowanie na RZS niż mężczyźni,
• defekty układu odpornościowego - w przypadku tej choroby organizm błędnie rozpoznaje własne komórki i traktuje je jako "wroga".  Następstwem tego jest produkowanie przeciwciał, które niszczą i zwalczają zdrowe komórki właściciela,
• czynniki genetyczne - warto pamiętać o tym, że istnieją predyspozycje do występowania RZS u osób spokrewnionych,
• czynniki środowiskowe:
• palenie papierosów - niestety regularne palenie zwiększa ryzyko zachorowania i powoduje cięższy przebieg choroby,
• stres - w niektórych przypadkach RZS pojawia się po przeżyciu silnego stresu,
• infekcje - zarówno bakterie, jak i wirusy mogą być odpowiedzialne za wywołanie procesu zapalnego, do którego dochodzi w czasie rozwoju choroby.

Reumatoidalne zapalenie stawów - objawy

Na początkowym etapie reumatoidalnego zapalenia stawów objawy nie są charakterystyczne i z uwagi na to, rozpoznanie RZS w tej fazie jest niezwykle trudne. Można się domyślić, że do pierwszych symptomów należą bóle i obrzęki stawów. Oprócz tego można zauważyć także:

• osłabienie,
• uczucie zmęczenia i rozbicia,
• nawracające stany podgorączkowe,
• nadmierne pocenie się,
• brak apetytu i spadek masy ciała. 

.
W dalszym etapie choroby pojawia się:

• sztywność poranna,
• symetryczne zapalenie stawów - na samym początku zapalenie stawów obejmuje dłoń, z czasem zajętych stawów jest więcej, po kolei choroba atakuje stawy kolanowe, skokowe, barkowe i kręgi szyjne.

 
Oprócz typowych objawów związanych ze stawami można zauważyć także:

• guzki reumatoidalne,
• wszelkiego rodzaju zapalenia naczyń,
• włóknienie płuc,
• zaniki mięśniowe,
• zapalenie ścięgien,
• zmiany w narządach wewnętrznych.

 
Leki modyfikujące przebieg choroby nie zawsze likwidują wszystkie dolegliwości bólowe. Co więcej, pomimo farmakoterapii reumatoidalne zapalenie stawów charakteryzuje się częstymi nawrotami. Ta najczęściej występująca choroba autoimmunologiczna z biegiem czasu niszczy chrząstki stawowe i tkanki okołostawowe, następnie prowadzi do deformacji stawów, niepełnosprawności i niestety przedwczesnej śmierci.

RZS - objawy pozastawowe

Nie można zapominać o tym, że reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą chorobą zapalną, która może zajmować inne układy i narządy. Niestety u wielu pacjentów lekarze diagnozują przyspieszony rozwój miażdżycy oraz chorób sercowo-naczyniowych. Często dochodzi także do zawału i udaru. Niestety w zaawansowanym przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów pacjenci muszą mierzyć się z zapaleniem spojówek, zmniejszoną tolerancją wysiłku czy z zespołem kanału nadgarstka. Nie można zapomnieć również o powikłaniach, do których zaliczamy: zapalenie naczyń, zapalenie opłucnej i płuc, zapalenie osierdzia oraz osteoporozę i zaburzenia hematologiczne.

Kiedy warto udać się do specjalisty?

Jak już wcześniej wspomniano, reumatoidalne zapalenie stawów może być przyczyną groźnych powikłań. Jeśli więc pacjent zauważy u siebie zaburzenia czucia, powinien jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą. Osoby, które są obciążone genetycznie, mają wręcz obowiązek regularnych kontroli u reumatologa. W trakcie oczekiwania na wizytę ból można uśmierzyć, stosując leki przeciwbólowe, ciekawym rozwiązaniem są także żele chłodzące.
Warto pamiętać o tym, że dobra i szybka diagnostyka to klucz do dopasowania odpowiedniego leczenia. Im wcześniej specjalista pozna etiopatogenezę reumatoidalnego zapalenia stawów, tym większa szansa na wyleczenie. Nie warto więc zwlekać na wizytę u specjalisty gdy zauważymy u siebie niepokojące symptomy.

Metody  w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów

Na samym początku należy zaznaczyć, że praktycznie co czwarty pacjent, który choruje na reumatoidalne zapalenie stawów, wymaga leczenia operacyjnego. Niestety stawy, szczególnie kolanowe dość szybko ulegają zniszczeniu i niezbędna jest interwencja lekarska. Po kilku latach ostrego i nawracającego przebiegu RZS osoby chore tracą zdolność do wykonywania pracy. To właśnie dlatego tak bardzo ważna jest farmakoterapia lekiem modyfikującym przebieg choroby. Odpowiednio dopasowane medykamenty zapobiegają powstawaniu nieodwracalnych zmian w stawach oraz wszelkiego rodzaju powikłaniom.

W leczeniu RZS stosowane są:

• leki modyfikujące przebieg choroby,
• leki biologiczne,
• sterydowe (glikokortykoidy) i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Rehabilitacja w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Oprócz farmakoterapii wielu pacjentów korzysta z rehabilitacji. Regularne ćwiczenia zmniejszają nasilenie bólu oraz obrzęki. Do najczęściej stosowanych zabiegów zalicza się:

• leczenie zimnem, czyli krioterapię,
• ultradźwięki,
• laseroterapię,
• magnetoterapię,
• leczenie w uzdrowiskach oraz kąpiele solankowe i siarczkowe. 

Głównym celem rehabilitacji jest przede wszystkim zwiększenie komfortu życia pacjenta. Dzięki temu osoba chora może w miarę normalnie funkcjonować, a to wszystko dzięki zmniejszonym dolegliwościom bólowym, zanikaniem obrzęków okołostawowych oraz skróceniem czasu trwania sztywności porannej. Pacjenci, dla których bardzo ważne jest zachowanie sprawności, powinni pamiętać o regularnej rehabilitacji.

Reumatoidalne zapalenie stawów - leczenie dietą. Czy to zda egzamin?

Okazuje się, że nieodpowiednie dieta może powodować zaburzenia układu immunologicznego. Dlatego tak bardzo ważne jest bilansowanie codziennych posiłków. Najlepszym rozwiązaniem jest ułożenie jadłospisu z dużą zawartością składników przeciwzapalnych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Idealna dieta dla pacjentów z RZS to:

• dieta śródziemnomorska,
• dieta wegetariańska,
• dieta wegańska.

Niezależnie od tego, na jaką dietę zdecyduje się osoba cierpiąca na reumatoidalne zapalenie stawów, musi ona dostarczać swojemu organizmowi wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. W jakich produktach można znaleźć kwasy omega-3? Przede wszystkim w produktach roślinnych, takich jak: siemię lniane, olej lniany i orzechy włoskie oraz w rybach. Z uwagi na to, pacjenci ze zdiagnozowanym RZS powinni spożywać ryby minimum raz w tygodniu. Osoby, które jedzą ryby zdecydowanie częściej zmniejszają ryzyko wystąpienia RZS w przyszłości.

Na czym polega leczenie niefarmakologiczne? Czy jest ważne?

Na reumatoidalne zapalenie stawów choruje z roku na rok coraz więcej osób. Objawy choroby, takie jak obrzęk tkanek miękkich bywają naprawdę uciążliwe. Zniekształcenia stawów ograniczają codzienne funkcjonowanie, dlatego tak bardzo ważne jest, aby pacjenci mieli wsparcie wśród najbliższych i rodziny. Niestety ból mięśni w przebiegu RZS może powodować frustrację i poczucie beznadziejności. Pomoc bliskich osób w takiej sytuacji jest bezcenna. Pacjenci w miarę możliwości powinni dużo odpoczywać i pamiętać o regularnej aktywności fizycznej. Dzięki temu ruchomość stawów będzie większa, a leczenie RZS przyniesie rezultaty.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie RZS?

Obecnie całkowite wyleczenie RZS zdarza się naprawdę bardzo rzadko. Niestety odstawienie leczenia farmakologicznego sprawia, że po pewnym czasie pacjent musi walczyć z nawrotem lub zaostrzeniem choroby. Stosowanie coraz nowszych metod w farmakoterapii pozwala na uzyskanie remisji i w miarę normalne funkcjonowanie. Z drugiej strony zbyt późne rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów i wdrożenie odpowiedniej terapii sprawia, że u części pacjentów objawy RZS ulegają nasileniu.

Nie można zapominać o tym, że reumatoidalne zapalenie stawów dość często wiąże się z ograniczeniem sprawności. Oznacza to, że w przeciągu 5-10 lat od zdiagnozowania choroby, pacjenci są zmuszeni do zrezygnowania z pracy, ponieważ nie są w stanie normalnie funkcjonować. Osoby chore na RZS zazwyczaj żyją nieco krócej, niż wynosi średnia wieku obecnej populacji. Z dużą prawdopodobnością można powiedzieć, że statystyki z roku na rok będą się poprawiać dzięki wcześniejszemu wykrywaniu RZS i skuteczniejszemu leczeniu.

Wczesne rozpoznanie choroby jest zawsze bardzo ważne, szczególnie w przypadku schorzeń o podłożu immunologicznym. Jak już wcześniej wspomniano nie wszystkie przyczyny RZS są do końca znane, dlatego osoby, u których w rodzinie wystąpiło reumatoidalne zapalenie stawów, powinny mieć oczy dookoła głowy. Podobnie jest także u palaczy oraz pacjentów z chorobami przyzębia. Wczesna diagnostyka i odpowiednia morfologia krwi może sprawić, że osoba z RZS będzie w stanie przez dłuższy czas funkcjonować normalnie.